When the freedom starts to come
29 Δεκεμβρίου 2015 § Σχολιάστε
Από τη στρατόσφαιρα του Καμπ Νου, λίγο πριν χτιστεί το χάος
Ο Τιερί Ανρί σχολιάζει την Μπαρτσελόνα του Πεπ βγάζοντας ένα λόγο περί ελευθερίας και άλλων ποδοσφαιρκών δαιμονιών. Ας τον ακούσουμε.
Χαζεύω ξανά και ξανά τον Ανρί να εξηγεί στο βιντεάκι στο τέλος του ποστ την επιθετική ανάπτυξη της Μπαρτσελόνα επί Γκουαρντιόλα. Ο μόνος λόγος που δεν δίνω λινκ αμέσως είναι επειδή αν το δεις τώρα, μάλλον θα κολλήσεις και εσύ και έτσι θα πάει χαμένο το υπόλοιπο ποστ. Η μισή ικανοποίηση από το βίντεο προέρχεται από το γεγονός ότι είναι απολύτως κατανοητό. Ο Ανρί κάνει «δεκαρικάκια» όλες τις ταυτόχρονες και φαινομενικά ασύνδετες κινήσεις των παικτών της Μπαρτσελόνα. Αυτό μάλλον είναι η ισχυρότερη ένδειξη ότι και ο ίδιος είχε κατανοήσει πλήρως τις ιδέες του Πεπ.
Κι αν για ένα επίπεδο των παιχτών, όπως αυτό του Ανρί, είναι λίγο-πολύ αυτονόητο ότι αρκετοί από αυτούς αντιλαμβάνονται όσα τους ζητά ο προπονητής να κάνουν στο γήπεδο, διαθέτουν δηλαδή αυτό το σπάνιο προσόν να σκέφτονται το παιχνίδι μέσα από τη δική τους συγκεκριμένη θέση μέσα στον αγωνιστικό χώρο και την ίδια στιγμή να έχουν πλήρη εποπτεία και της γενικής εικόνας, για όλους τους υπολοίπους ποδοσφαιριστές, δηλαδή για όσους δεν ανήκουν στην ελίτ της ελίτ του αθλήματος, δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι όσα κάνουν μέσα στο γήπεδο είναι προϊόν ρητής και αποκρυσταλλωμένης γνώσης. Προφανώς διαθέτουν διαίσθηση, ποδοσφαιρική οξυδέρκεια και πάνω από όλα ταλέντο, όμως η δική τους προσέγγιση στο άθλημα είναι μια προσέγγιση περισσότερο βιωματική και σωματική, χωρίς αυτό να την καθιστά λιγότερο σπουδαία ή -για να μιλήσουμε για εμάς που συμμετέχουμε έξω από τις γραμμές- λιγότερο θεαματική.
Το άλλο μισό της ικανοποίησης οφείλεται σε όσα συμβαίνουν στο γήπεδο: Η αρμονική ροή του παιχνιδιού, η συνεχής κίνηση σε όλα τα μήκη και πλάτη του γηπέδου. Η Μπαρτσελόνα δεν χτίζει απλώς την επίθεση της -χτίζει χάος. Αλλά το κάνει με ένα τρόπο παράδοξο: με μελέτη, με συντονισμό και τυφλή τήρηση κανόνων. Όσο οι ποδοσφαιριστές της πλησιάζουν στο τελευταίο τρίτο του γηπέδου, νιώθεις την υπόκωφη ορμή του χάους. Ο χώρος παύει να είναι ένα φυσικό μέγεθος και κατασκευάζεται από όσα συμβαίνουν στα όρια του. Είναι μάλλον εκείνη η μοναδική, αλλά και γιγαντιαία, στιγμή όπου έρχεται, όπως λέει ο Ανρί, η ελευθερία. Μαζί της έρχονται και οι επιλογές: ο Ινιέστα βγαίνει τετ-α-τετ με τον αντίπαλο τερματοφύλακα, αλλά η μπάλα μπορεί να πάει και λίγο πιο αριστερά με εξίσου καλές προοπτικές για γκολ, οι πλαϊνοί βρίσκονται στο κέντρο της περιοχής, όμως μπορεί και όχι. Ο Ετό μοιάζει σαν να έρχεται από τη δεύτερη γραμμή κρούσης, ενώ μερικά δευτερόλεπτα πριν ήταν στην κορυφή του σχηματισμού. Στη στιγμή της ελευθερίας υπάρχουν εκατομμύρια πράξεις ταυτόχρονα και όχι διαδοχικά. Υπάρχουν εκατομμύρια πράξεις και την ίδια στιγμή μόνο μία: αυτή που θα οδηγήσει πιο κοντά στο γκολ. Στη στιγμή της ελευθερίας ο χώρος χωράει τα πάντα –ορατά από κάθε γωνία, όμως το κάθε τι από τα πάντα είναι εκεί μπροστά σου καθαρό, χωρίς κανένα κίνδυνο σύγχυσης.
Σε κάτι πρόχειρες σημειώσεις για εντελώς άσχετο θέμα υπάρχει πάνω-κάτω αυτό: Στους γραμμωτούς χώρους η κίνηση έχει δεδομένη αρχή και σκοπό. Οριοθετείται και καθορίζεται από τα επιμέρους σημεία και γι’ αυτό είναι ελεγχόμενη. Η μετακίνηση στα όρια ενός γραμμωτού χώρου είναι προβλέψιμη και γίνεται ανάμεσα σε σημεία που είναι από πριν δοσμένα. Αντίθετα, στους λείους χώρους τα ορόσημα δεν είναι σταθερά, αλλά διαρκώς μεταβαλλόμενα. Τα όρια καταλύονται, οι χώροι γίνονται «άπειροι» και εκτείνονται σε όλες τις κατευθύνσεις. Το ταξίδι μέσα σε έναν τέτοιο χώρο δεν ακολουθεί ποτέ την ίδια διαδρομή. Τα μονοπάτια φτιάχνονται για να χαθούν την αμέσως επόμενη στιγμή.
Κατά κάποιο τρόπο λοιπόν, η Μπαρτσελόνα του Πεπ συνδύασε το γραμμωτό με το λείο χώρο. Στα 2/3 του γηπέδου τα πάντα είναι προκαθορισμένα: οι θέσεις, οι αποστάσεις, οι κινήσεις. Στο τελευταίο 1/3, εκεί όπου βρίσκεται η πεμπτουσία του παιχνιδιού, το γκολ, όλα τα παραπάνω χάνονται και επινοούνται από την αρχή. Και αυτό συμβαίνει ξανά και ξανά, σε κάθε φάση, χωρίς κανόνες αλλά μόνο με πνεύμα ελευθερίας. Ίσως να είναι λίγο τραβηγμένη η σύνδεση. Ωστόσο, δεν είναι δα και τρομερά καινούργιο να πεις ότι ο Γκουαραντιόλα παιδεύτηκε και παιδεύεται για την πιο αποτελεσματική αξιοποίηση του χώρου. Άλλωστε, ποδόσφαιρο και χώρος δέθηκαν με αιώνια δεσμά πριν καμιά 40αριά χρόνια, όταν οι Ολλανδοί παρουσίασαν στα μάτια της ανθρωπότητας το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο. Η γοητεία του tiki-taka δεν εντοπίζεται τόσο στην πολυπλοκότητα που κρύβεται στον πυρήνα της απλότητάς του, όσο στο γεγονός ότι έθεσε στο επίκεντρο και τελειοποίησε αυτή τη μικρή στιγμή κατά την οποία πραγματοποιείται το πέρασμα από τους κανόνες στο χάος. Αυτή τη μικρή στιγμή που γεννιέται η ελευθερία.
Η τριετία του Γκουαρντιόλα στην Μπαρτσελόνα καθώς και η κληρονομιά αυτής της τριετίας είναι κάτι που ξεπερνά το ποδόσφαιρο. Είναι μια συμβολή στην ιστορία του πολιτισμού μας. Κι αν αυτό ακούγεται υπερβολικό, τότε μπορούμε όλοι να συμφωνήσουμε στο ελάχιστο: πρόκειται για μια συμβολή στη μαζική ψυχαγωγία, στο τρόπο που προσλαμβάνουμε αυτό που ορίζει κάθε εποχή ως θέαμα. Παρά την έλλειψη ομοιότητας, η Μπάρτσα του Πεπ είναι το ίδιο επιδραστική με το «back to black» της Γουαϊνχάουζ, ας πούμε.
Ωστόσο, το καλύτερο παράδειγμα το δίνει –για μια ακόμα φορά στη δική μας εποχή- η τηλεόραση. Το ποδόσφαιρο ως προϊόν, ως κάτι δηλαδή το οποίο καταναλώνουμε και στο όποιο δεν συμμετέχουμε, αποκτά σταδιακά όλο και περισσότερα χαρακτηριστικά τηλεοπτικής σειράς. Δεν είναι μόνο τα απολύτως προφανή, όπως η διαίρεση του χρόνου σε seasons ή ο εβδομαδιαίος ή δεκαπενθήμερος κύκλος που μεσολαβεί ανάμεσα σε δυο παιχνίδια. Το ποδόσφαιρο γίνεται όλο και πιο προσωποκεντρικό, ψάχνει πρωταγωνιστές, χτίζει χαρακτήρες, δημιουργεί sagas –που λένε και στο χωριό μου- κτλ.. Αλήθεια, πόσα κομμάτια γράφτηκαν το τελευταίο τρίμηνο για την προσωπική ιστορία του Βάρντι και πόσα για το ποδόσφαιρο της Λέστερ; Πλάι σε αυτά, έρχεται και πέφτει η σκόνη από το ποδοβολητό (ή μήπως ποδοπάτημα) στα κοινωνικά δίκτυα καθώς και ένα-δύο side-plots που θα κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον στα ενδιάμεσα.
Από σειρές είμαι επιεικώς ασχετάκι, οπότε ρώτησα τον έτερο πιλότο των Πτήσεων, τον jimmy glass, ο οποίος είναι βαθύς γνώστης του θέματος (να δες εδώ ή εδώ) και παίζει στα δάχτυλα τις αναλογίες ανάμεσα σε σπορ και ποπ κουλτούρα. Απεφάνθη λοιπόν πως αν θέλουμε να βρούμε ανάλογο της Μπαρτσελόνα του Πεπ στην τηλεοπτική επικράτεια, αυτό μάλλον θα ήταν το «Sopranos» διότι άλλαξε τα στάνταρ της ποιότητας και έφερε μια κουλτουριάκη αύρα σε ένα λαϊκό μέσο.
Κι αφού τα είπε έτσι ωραία ο jimmy, δεν μένει κάτι άλλο να προστεθεί. Ή μάλλον μένει. Η οφειλή του βίντεο. Ο λόγος στον Τιερί Ανρί.
Οι πτησεις του Μπεργκαμπ 
Σχολιάστε